Đầu tàu cả nước về khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo

Tiềm lực vượt trội

Theo Bảng xếp hạng hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu năm 2025, do tổ chức StartupBlink (tổ chức quốc tế uy tín, có trụ sở chính tại Singapore, là trung tâm nghiên cứu kinh tế khởi nghiệp đổi mới sáng tạo toàn cầu) công bố vào tháng 5-2025, TPHCM đã tăng 1 bậc, lên vị trí 110 thế giới - thứ hạng cao nhất từ trước đến nay và là lần đầu tiên lọt top 5 hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á. 

Công bố của StartupBlink chứng tỏ TPHCM tiếp tục khẳng định là trung tâm đổi mới sáng tạo năng động nhất cả nước. StartupBlink đánh giá TPHCM là đầu tàu của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam; duy trì đà tăng hạng 4 năm liên tiếp nhờ sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech) và blockchain. 

TPHCM cũng đang nằm trong top 30 toàn cầu về blockchain, xếp thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á. Việc thăng hạng này là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực của cả hệ thống chính trị và hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Thành phố; nơi hạ tầng hỗ trợ ngày càng hoàn thiện, cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo năng động và sự hậu thuẫn tích cực từ chính quyền Thành phố.

Tại phiên bế mạc Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM Lâm Đình Thắng, cho biết: trong giai đoạn qua, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo đã khẳng định vai trò là động lực quan trọng cho sự tăng trưởng của Thành phố. 

Hiện Thành phố có hơn 21.000 cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khoa học - công nghệ, khoảng 135 nhóm nghiên cứu mạnh, tham gia hợp tác quốc tế và tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng, sức cạnh tranh cao trên thị trường trong nước và quốc tế. 

Thành phố đã hình thành 4 hệ sinh thái trọng điểm gồm: nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ giáo dục, trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT), y tế kỹ thuật cao. Thành phố hiện có hơn 140 doanh nghiệp khoa học - công nghệ, đứng thứ hai cả nước. 

Thành phố đã hoàn thành các chỉ tiêu của Đề án phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021 - 2025, hình thành 18 trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, 55 cơ sở ươm tạo và 10 không gian đổi mới sáng tạo. Kinh tế số phát triển mạnh mẽ, đóng góp 22% vào GRDP năm 2024 và dự kiến sẽ tăng lên 25% trong năm 2025. 

Năm 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ xếp Thành phố đứng thứ hai cả nước về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương, nhưng lại dẫn đầu ở 13/52 chỉ số về hạ tầng khoa học - công nghệ. Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Thành phố hiện được định giá khoảng 7,4 tỷ USD, thu hút hơn 260 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm và đang vươn lên mạnh mẽ trên bản đồ khởi nghiệp toàn cầu.

Nỗ lực cải thiện hạ tầng, thể chế và kỳ vọng

Lĩnh vực chuyển đổi số ở Thành phố đã có nhiều bước tiến rõ rệt. Thành phố đã triển khai hiệu quả nền tảng chính quyền số, hoàn thiện kho dữ liệu dùng chung và dữ liệu mở trong các lĩnh vực y tế, giao thông, giáo dục, tài nguyên - môi trường. 

Việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến đã giúp cắt giảm gần 300 thủ tục hành chính, tương đương hơn 1.900 ngày làm việc; đồng thời, thành lập các tổ công tác chuyên trách hỗ trợ nhà đầu tư chiến lược. Thành phố cũng tiếp tục vận hành nền tảng dữ liệu dùng chung và kho dữ liệu mở tại nhiều sở, ngành, tạo nền tảng cho chuyển đổi số trong quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công. 

Đặc biệt, vào cuối tháng 8-2025, Thành phố đã khánh thành và đưa vào hoạt động Tòa nhà Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TPHCM (SIHUB). SIHUB được vận hành theo mô hình hợp tác công - tư (PPP); gồm 2 không gian: từ tầng 1 đến tầng 3 là không gian dành cho các chương trình do Nhà nước quản lý, là nơi thực thi chính sách, ươm mầm tài năng, lan tỏa tinh thần khởi nghiệp sáng tạo; từ tầng 4 đến tầng 7 là khu vực thu hút các nguồn lực tư nhân, các tổ chức ươm tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm... 

Đây được xem là mô hình tích hợp nghiên cứu - thử nghiệm - tăng tốc khởi nghiệp - chia sẻ dữ liệu mở. Việc đưa SIHUB vào hoạt động chính là bệ phóng mới để tiếp tục khơi dậy tinh thần “dám nghĩ - dám làm” của thế hệ trẻ, thúc đẩy khát vọng vươn ra thế giới.

Bên cạnh những kết quả, bước tiến tích cực, quá trình triển khai phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo ở Thành phố vẫn đối mặt không ít trở ngại, thách thức lớn. Đó là, cơ chế quản lý khoa học - công nghệ còn nặng tính hành chính, chưa linh hoạt theo diễn biến kinh tế thị trường sôi động; thiếu những không gian thử nghiệm cho sản phẩm công nghệ mới; hạ tầng cơ sở dữ liệu chưa hoàn thiện để chuyển đổi số toàn diện; chưa có mô hình hợp tác công - tư hiệu quả trong đầu tư và khai thác hạ tầng công nghệ cao... 

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc để Thành phố giữ vững vai trò đầu tàu phát triển, hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á. 

Ban Chỉ đạo Trung ương về Nghị quyết số 57-NQ/TW đã giao nhiệm vụ là Thành phố phải trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo đẳng cấp quốc tế vào năm 2030; hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo vào top 100 thành phố năng động nhất toàn cầu; có ít nhất 5 trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược. 

Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030: năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp 60% GRDP; kinh tế số chiếm 30 - 40% GRDP; tổng chi xã hội cho nghiên cứu và phát triển đạt 2 - 3% GRDP; chi ngân sách cho khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đạt 3 - 4% tổng chi hằng năm...

Đề ra nhiều giải pháp đột phá

Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, Thành phố đang chuyển mình thành trung tâm tri thức và công nghệ khu vực; đưa khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực tăng trưởng chủ yếu; nâng cao đời sống người dân, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và hiệu quả quản trị nhà nước. 

Để hiện thực hóa những mục tiêu đã đề ra, hướng tới năm 2030, Thành phố cần triển khai đồng bộ các giải pháp đột phá về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; trong đó, xác định rõ vai trò trụ cột của khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong mô hình tăng trưởng mới, thúc đẩy chuyển dịch sang kinh tế số, kinh tế xanh và tuần hoàn. Thành phố sẽ tập trung vào 3 đột phá chiến lược.

Thứ nhất, đột phá cơ chế, chính sách và thu hút đầu tư.Thành phố tập trung thu hút nhà đầu tư chiến lược ở lĩnh vực khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo. Thành phố sẽ phát triển khu công nghệ cao, các khu thử nghiệm cho các công nghệ mới theo cơ chế đặc thù; thí điểm các mô hình hợp tác công - công để dùng ngân sách Thành phố đầu tư, trong đó thúc đẩy Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đạt top 100 châu Á trong năm 2030. 

Mô hình đầu tiên là Trung tâm Nghiên cứu vật liệu cấu trúc nano và phân tử (INOMAR) thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, được Thành phố hỗ trợ bằng ngân sách, nhằm thúc đẩy INOMAR sớm trở thành một trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế. 

Thành phố cũng tập trung phát triển Khu Công nghệ thông tin, có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số; có chính sách thúc đẩy khu vực tư nhân đầu tư vào khoa học - công nghệ.

Thứ hai, đột phá về các công nghệ chiến lược và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.Thành phố sẽ ưu tiên phát triển các công nghệ là thế mạnh như AI, điện toán đám mây, chip bán dẫn, robot, blockchain và y sinh. Thành phố sẽ thành lập quỹ hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo theo mô hình mới, thu hút vốn từ các quỹ đầu tư mạo hiểm; đồng thời, tập trung hỗ trợ nguồn lực cho các trung tâm đổi mới sáng tạo có tiềm năng. 

Thành phố đang phối hợp Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh để xây dựng Thành phố thành trung tâm đổi mới sáng tạo tầm quốc tế. Trung tâm này có thể được phát triển tại Đại học Quốc gia và kết nối với các đại học; tại các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao; do Nhà nước đầu tư toàn bộ; hoặc PPP.

Thứ ba, đột phá quản trị số và nguồn nhân lực số.Thành phố sẽ đẩy nhanh công tác xây dựng dữ liệu số và các nền tảng số để chính quyền hoàn thiện mô hình điều hành dựa trên dữ liệu. Đẩy mạnh hợp tác “4 nhà” (nhà trường - Nhà nước - doanh nghiệp - quỹ đầu tư, ngân hàng) cùng với ngoại giao công nghệ và thu hút chuyên gia quốc tế. Bên cạnh đó, Thành phố sẽ đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực số để duy trì và nâng cao vị thế.

Để đạt được những mục tiêu trên, Thành phố xác định cơ sở hạ tầng là nền tảng then chốt. Đây cũng là ý kiến tâm huyết của nhiều chuyên gia; cùng với một vấn đề quan trọng không kém là việc liên kết, gắn kết hiệu quả những nguồn lực, cơ sở hạ tầng, hình thành một hệ sinh thái mật thiết.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân TPHCM Trần Thị Diệu Thúy cho biết: không chỉ ươm tạo những đơn vị nghiên cứu khoa học - công nghệ, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, Thành phố đang nỗ lực hình thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh cho đổi mới sáng tạo - từ nghiên cứu, thử nghiệm, thương mại hóa đến mở rộng thị trường.

Những sáng kiến mới đây như Trung tâm Tài chính quốc tế, sàn giao dịch carbon, khu thử nghiệm fintech,... đang mở ra không gian kết nối mới cho vốn, công nghệ và ý tưởng. Thành phố luôn chào đón, cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để doanh nghiệp đầu tư, hợp tác, chuyển giao công nghệ và cùng Thành phố phát triển.

Thành phố mong muốn cùng các tổ chức, doanh nghiệpxây dựng và phát triển những dự án có tầm nhìn dài hạn, mang lại giá trị giatăng cao và bền vững; nhất là hợp tác trong nghiên cứu và phát triển các côngnghệ lõi, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu./.