Quảng Ninh phát triển du lịch bền vững gắn với bảo tồn môi trường

Tăng trưởng du lịch không là cuộc đua số lượng

Với hơn 17,6 triệu lượt khách năm 2024 và mục tiêu 20 triệu lượt trong năm 2025, bài toán của Quảng Ninh không chỉ là thu hút thêm du khách, mà là giữ được những giá trị nguyên sơ của biển, đảo, rừng và di sản. 

Từ quyết tâm chính trị đến hành động thực tiễn, du lịch bền vững ở Quảng Ninh đang định hình một mô hình phát triển mới, nơi tăng trưởng và bảo tồn không còn đối lập, mà trở thành 2 trụ cột song hành.

Những con số của năm 2024 cho thấy sức hấp dẫn mạnh mẽ của tỉnh Quảng Ninh trên bản đồ du lịch Việt Nam: hơn 17,6 triệu lượt khách, tăng hơn 23% so với năm 2023; doanh thu du lịch cán mốc 38.500 tỷ đồng, mức tăng 27%. 

Chỉ trong 4 ngày tết nguyên đán 2025, hơn 700.000 du khách từ khắp mọi miền về Quảng Ninh, biến Vịnh Hạ Long, Bãi Cháy, Cô Tô hay Bình Liêu trở thành tâm điểm của mùa du Xuân. 

Trong 9 tháng đầu năm 2025, tỉnh Quảng Ninh đón 17,11 triệu lượt khách du lịch, tăng 9% so với cùng kỳ, trong đó khách quốc tế ước đạt 3,25 triệu lượt, tăng 25% so với cùng kỳ; tổng doanh thu từ du lịch ước đạt 44.250 tỷ đồng, tăng 20% cùng kỳ.

Sự “bùng nổ” của du lịch với Quảng Ninh không đồng nghĩa với việc nới lỏng kiểm soát. Bài học từ nhiều điểm đến trên thế giới từ Bali, Phuket đến Barcelona đã cho thấy những bất cập khi du lịch phát triển quá nóng. 

Một hệ sinh thái mong manh như Vịnh Hạ Long không thể chịu mãi những áp lực từ hàng triệu lượt du khách nếu không có biện pháp gìn giữ nghiêm ngặt và chính vì nhìn thấy rõ điều này, tỉnh Quảng Ninh đã chọn chiến lược phát triển khác.

Tỉnh không mở rộng tàu du lịch tràn lan, dù nhu cầu ngày một lớn. Ngược lại, số tàu lưu trú qua đêm được kiểm soát chặt, thậm chí không tăng mới. 

Những tàu cũ, tiêu hao nhiên liệu lớn hoặc gây phát thải cao bị loại bỏ dần, nhường chỗ cho tàu sử dụng nhiên liệu sạch, vận hành thông minh. 

Toàn bộ hành trình của tàu được số hóa, theo dõi qua hệ thống định vị để bảo đảm không bất kỳ hoạt động nào xâm hại các vùng lõi của di sản.

Mọi hoạt động đi lại, neo đậu, tham quan đều được giám sát bằng hệ thống công nghệ 24/7. Những dữ liệu đó không chỉ giúp quản lý chính xác từng tàu, từng lượt khách mà còn là cơ sở để bảo vệ chất lượng nước - yếu tố sống còn của Vịnh Hạ Long.

Tăng trưởng du lịch ở Quảng Ninh không chỉ dựa trên việc đón thêm khách, mà dựa vào việc tạo ra những sản phẩm mới ít tác động đến môi trường. 

Đó là lý do du khách ngày càng thích thú với những trải nghiệm như chèo kayak ở các vùng vịnh yên tĩnh, khám phá hang động bằng đèn năng lượng Mặt trời hay tham quan làng chài theo mô hình du lịch văn hóa cộng đồng.

Cách tiếp cận ấy biến tỉnh Quảng Ninh thành một trong số ít các tỉnh vừa phát triển mạnh vừa giữ được tính nguyên sơ - yếu tố khiến nhiều chuyên gia quốc tế đánh giá tỉnh đang đi đúng hướng của du lịch bền vững.

Bền vững trong từng chính sách và hành động

Điều khiến du lịch Quảng Ninh khác biệt là du lịch Quảng Ninh không được xây dựng bằng các chiến dịch truyền thông hoa mỹ mà bằng những thay đổi mang tính căn cơ, có chiều sâu.

Trong nhiều năm qua, Quảng Ninh đã kiên trì đưa năng lượng tái tạo, số hóa và các mô hình du lịch sinh thái vào vận hành. 

Ở Cô Tô - nơi từng chịu nhiều sức ép từ du khách mùa cao điểm - quy định “không sử dụng túi nilon” khi ra đảo trở thành một phong trào thực sự. Người dân, chủ tàu, khách du lịch đều tuân thủ vì hiểu rằng chính họ đang bảo vệ cuộc sống, bảo vệ nghề truyền thống và vẻ đẹp của hòn đảo mình yêu quý.

Trên đất liền, Bình Liêu vốn là vùng cao yên bình đang nổi lên như một biểu tượng mới của “du lịch chậm” và “du lịch sinh thái cộng đồng”. Không phải những khách sạn cao tầng hay khu vui chơi ồn ào, Bình Liêu thu hút du khách bằng những nếp nhà gỗ nép bên núi, những triền cỏ lau cháy nắng gió, những bước đường biên giới như chạm vào mây trời. 

Điều đáng mừng là sự phát triển này không phá vỡ cảnh quan. Người dân chính là chủ thể, họ đón khách ngay tại nhà mình, giới thiệu văn hóa của bản mình và trực tiếp hưởng lợi từ những giá trị giữ gìn được.

Cùng với đó, tỉnh dành ngân sách đáng kể để xử lý rác thải ven biển. Năm 2024, hơn 2.800 tấn rác thải được thu gom từ bãi biển, bãi triều, các khu vực đảo là con số ấn tượng cho thấy nỗ lực bền bỉ để biển Quảng Ninh mãi sạch đẹp. 

Những chiến dịch như “biển sạch từ bến đến bãi”, “du lịch không rác thải nhựa” hay mô hình “thuyền thu gom rác tự động” được triển khai thường xuyên, trở thành thói quen của cộng đồng thay vì phong trào nhất thời.

Một khía cạnh đáng chú ý khác là quy hoạch du lịch ở tỉnh Quảng Ninh đang chuyển dần sang mô hình “đa điểm - đa trải nghiệm - đa mùa”. Những vùng núi, vùng ven hồ, vùng rừng đặc dụng được khai thác một cách thận trọng, nhằm phân tán lượng khách thay vì dồn vào Vịnh Hạ Long. Điều này giảm áp lực cho di sản (UNESCO), đồng thời tạo động lực phát triển cho các địa phương khác.

Trong hệ thống giải pháp này, công nghệ đang đóng vai trò trụ cột. Từ vé điện tử qua mã QR tại Vịnh Hạ Long, camera giám sát hành vi xả thải đến hệ thống dự báo lượng khách, tất cả tạo thành một “hệ thần kinh số” để du lịch được vận hành chuẩn xác, minh bạch và an toàn.

Tất cả những điều ấy chứng minh rằng du lịch bền vững ở Quảng Ninh không phải slogan, mà là một chiến lược dài hạn với đầy đủ công cụ chính sách, hành động và cộng đồng đồng hành.

Xanh hơn, thông minh hơn và vươn tầm quốc tế

Khi du lịch Việt Nam đang hướng tới phục hồi mạnh mẽ sau những biến động toàn cầu, Quảng Ninh không chỉ đặt mục tiêu tăng lượng khách, mà muốn định hình một mô hình du lịch tiên tiến hơn mô hình mà thế giới đang theo đuổi: du lịch xanh và thông minh.

Trong tầm nhìn này, Vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà - quần thể di sản kép được UNESCO công nhận lần thứ ba vào năm 2023 được xem là “trái tim vàng” của du lịch miền Bắc. 

Hai địa phương Quảng Ninh - Hải Phòng đang bắt tay để xây dựng cơ chế quản lý chung, nhằm bảo vệ vùng lõi di sản nhưng vẫn khai thác được các loại hình trải nghiệm đặc sắc. Nếu thành công, đây sẽ là quần thể du lịch sinh thái biển, đảo quy mô lớn bậc nhất Đông Nam Á.

Ở những địa bàn khác, một tương lai mới cũng đang mở ra: xe điện du lịch sẽ thay thế phương tiện động cơ đốt trong tại các khu đô thị ven biển; khách sạn, resort được yêu cầu sử dụng năng lượng tái tạo; hoạt động vui chơi giải trí phải tuân thủ tiêu chuẩn môi trường. 

Một số nhà đầu tư lớn đã đưa các ứng dụng AI vào vận hành khu nghỉ dưỡng, từ tối ưu hóa tiêu thụ điện đến đo lường khí thải carbon.

Không chỉ nâng cấp sản phẩm, tỉnh Quảng Ninh cũng đang xây dựng hình ảnh một điểm đến an toàn, văn minh. Du lịch không phải là sự “xâm lấn” vào đời sống của người dân, mà là cơ hội để cộng đồng nâng cao thu nhập, nâng cao tri thức và gìn giữ bản sắc. 

Điều này đặc biệt quan trọng đối với các cộng đồng dân tộc thiểu số ở Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên - nơi du lịch bền vững có thể trở thành động lực xóa nghèo.

Cuối cùng, dấu ấn lớn nhất của Quảng Ninh có lẽ là việc tỉnh chấp nhận hy sinh một phần tăng trưởng ngắn hạn để bảo vệ lợi ích dài hạn. Lãnh đạo tỉnh từng khẳng định: nếu phải chọn giữa tăng trưởng và môi trường, Quảng Ninh chọn môi trường. Đây là quan điểm hiếm gặp trong bối cảnh nhiều điểm đến đang “chạy đua” doanh thu và lượng khách.

Hành trình du lịch bền vững của Quảng Ninh không chỉ quan trọng với địa phương, mà còn có tầm ảnh hưởng quốc gia. Đây có thể trở thành hình mẫu để Việt Nam chứng minh rằng du lịch quy mô lớn vẫn có thể được phát triển song song với bảo tồn di sản, bảo vệ hệ sinh thái và nâng cao chất lượng sống của cộng đồng.

Quảng Ninh đang viết nên một câu chuyện rất khác: một điểm đến có thể tăng trưởng mà không phá hỏng thiên nhiên; có thể thu hút hàng triệu du khách nhưng vẫn giữ biển sạch, rừng xanh; có thể phát triển nhưng không đánh đổi những giá trị lâu dài. 

Trong bối cảnh du lịch toàn cầu đối mặt với áp lực quá tải, mô hình Quảng Ninh càng trở nên đáng giá không chỉ như một cách làm, mà như một triết lý: phát triển phải đi cùng gìn giữ. Thành công phải song hành với trách nhiệm và du lịch phải được xây dựng từ tình yêu, thay vì tiêu thụ cảnh quan./.