Ngày 23-11-2024, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm và phu nhân đã kết thúc tốt đẹp chuyến thăm chính thức Malaysia, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim. Trong chuyến thăm, cả hai nhà lãnh đạo đều đánh giá quan hệ 2 nước đang trong giai đoạn tốt đẹp, với nhiều cơ hội, tiềm năng phát triển phù hợp để đưa mối quan hệ lên tầm mức cao hơn. Hai bên thống nhất nâng cấp quan hệ Việt Nam - Malaysia lên Đối tác chiến lược toàn diện, đưa Malaysia trở thành thành viên đầu tiên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) có khuôn khổ quan hệ ở mức cao nhất với Việt Nam.

Sự tương đồng trong mục tiêu phát triển

Malaysia là nước láng giềng gần gũi, là đối tác chiến lược quan trọng tại Đông Nam Á của Việt Nam. Năm 2025, hai nước kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược. 

Trong nhiều năm qua, quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam - Malaysia không ngừng được củng cố và phát triển sâu sắc, đạt được nhiều thành tựu quan trọng cả trên bình diện song phương và đa phương trên cơ sở hiểu biết, tin cậy lẫn nhau và có một tầm nhìn chung về an ninh, thịnh vượng, phát triển bền vững ở khu vực. 

Kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, lãnh đạo cấp cao Malaysia đã có nhiều chuyến thăm Việt Nam, mới đây nhất là chuyến thăm của Thủ tướng Anwar Ibrahim (tháng 7-2023) và Chủ tịch Hạ viện Sri Dato Johari bin Abdul (tháng 10-2024). 

Bên cạnh đó, Đảng Cộng sản Việt Nam có quan hệ chính thức với Đảng Tổ chức Thống nhất dân tộc Mã Lai (UMNO) - đảng hiện tham gia liên minh cầm quyền - từ năm 1994; bắt đầu có quan hệ tích cực với Đảng Công lý Nhân dân (PKR) của Thủ tướng Anwar Ibrahim.

Quan hệ kinh tế-thương mại Việt Nam - Malaysia có nhiều bước phát triển tích cực. Malaysia là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam trong ASEAN, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ ba của Malaysia trong ASEAN. 

Năm 2023, kim ngạch thương mại song phương giữa 2 nước đạt 12,7 tỷ USD. Hai bên đang phấn đấu đưa kim ngạch song phương đạt 18 tỷ USD vào năm 2025. 

Trong lĩnh vực đầu tư, Malaysia hiện là nhà đầu tư lớn thứ hai trong ASEAN tại Việt Nam và đứng thứ 11 trong số 143 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với tổng số vốn đăng ký đạt trên 13 tỷ USD. 

Hợp tác trên các lĩnh vực khác, như quốc phòng - an ninh, nguồn nhân lực, giáo dục - đào tạo, văn hóa, du lịch, giao lưu nhân dân,... cũng đạt nhiều kết quả tích cực. Hai nước luôn phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn của ASEAN và nhiều diễn đàn đa phương khác, chia sẻ quan điểm và lợi ích chiến lược trên hầu hết vấn đề khu vực và quốc tế.

Trong phát biểu tại Đại học Malaya nhân chuyến thăm chính thức Malaysia, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, Việt Nam kỳ vọng về sự vươn lên hơn nữa của Cộng đồng ASEAN cũng như của mỗi nước thành viên trong kỷ nguyên mới, vì sự phát triển của mỗi nước, vì hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực và trên thế giới.

Malaysia đang phát triển mạnh về công nghệ số, công nghệ xanh, đặc biệt là những trụ cột của khuôn khổ kinh tế mới - Chiến lược MADANI, với tầm nhìn dài hạn, hoài bão lớn về vị trí của Malaysia trong nền kinh tế thế giới. 

Chiến lược MADANI đưa ra các định hướng trọng tâm bao gồm phát triển bền vững, bao trùm và công bằng, phát triển kinh tế xanh, thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghệ kỹ thuật số nhằm đạt được mục tiêu trong 10 năm tới, Malaysia trở thành nền kinh tế hàng đầu châu Á, nằm trong tốp 30 nền kinh tế lớn nhất thế giới và trong số 12 quốc gia hàng đầu về năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Ông Lê Lương Minh - nhà ngoại giao đầu tiên của Việt Nam đảm nhiệm vai trò Tổng Thư ký ASEAN và 2 lần đảm nhận vai trò Chủ tịch điều hành Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc - cho biết: “việc chia sẻ các mục tiêu chung phù hợp với ưu tiên riêng sẽ tạo điều kiện tăng cường quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Malaysia, vốn đang là nền kinh tế thứ 5 và thứ 6 trong ASEAN, có tiềm năng rất lớn với tổng dân số hơn 135 triệu người và tổng GDP dự báo cho năm 2025 là 1.000 tỷ USD - chiếm gần 40% tổng GDP của ASEAN”.

Trong khi đó, Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với những định hướng lớn, một trong số đó là định hướng rất quan trọng về kinh tế, đó là giải phóng và phát huy lực lượng sản xuất mới, những vấn đề liên quan đến công nghệ số, kinh tế xanh, năng lượng.

Đây cũng là những định hướng mà Malaysia coi trọng. Tổng Bí thư Tô Lâm từng khẳng định, con đường phát triển của Việt Nam không thể tách rời với khu vực và thế giới.

Vì vậy, Việt Nam không thể thực hiện các mục tiêu đã đặt ra nếu thiếu sự đoàn kết quốc tế trong sáng, sự ủng hộ quý báu và hợp tác hiệu quả của cộng đồng quốc tế, trong đó có Malaysia và các đối tác ASEAN.
Kỳ vọng những tiềm năng hợp tác mới

Những trụ cột chính của nội hàm Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Malaysia được xác định: tăng cường lòng tin và hợp tác chính trị, quốc phòng, an ninh, tạo nền tảng quan hệ vững chắc, góp phần bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển thông qua tăng cường trao đổi đoàn, hợp tác tại tất cả các cấp, các kênh; triển khai hiệu quả các cơ chế đối thoại, hợp tác sẵn có, đồng thời nghiên cứu thành lập các cơ chế mới phù hợp với nhu cầu, lợi ích của hai bên trong bối cảnh mới.

Trong Tuyên bố chung về xác lập Đối tác chiến lược toàn diện, hai bên xác định sẽ tăng cường trao đổi tham vấn, chia sẻ kinh nghiệm và mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực tiềm năng cao, như kinh tế số, kinh tế xanh, chuyển đổi năng lượng công bằng, công nghệ mới, đổi mới sáng tạo, nông nghiệp thông minh, chính phủ điện tử; đẩy mạnh hợp tác phát triển năng lượng tái tạo, hợp tác chuyển đổi số trong một số lĩnh vực cụ thể, như chính phủ số, kinh tế và xã hội số, kết cấu hạ tầng kỹ thuật số; thúc đẩy kết nối lưới điện giữa 2 nước và tạo điều kiện phù hợp để thúc đẩy xuất khẩu điện tái tạo từ Việt Nam qua Malaysia và sang các nước trong khu vực.

Trong lĩnh vực kinh tế, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa 2 nước sẽ mở rộng không gian giao thương và khai thác tối đa lợi thế so sánh của mỗi bên, tạo sức bật cho quan hệ thương mại hai bên. 

Theo đó, thúc đẩy kết nối giữa hai nền kinh tế, tạo thuận lợi xuất, nhập khẩu và hạn chế các rào cản thương mại, phấn đấu đưa kim ngạch thương mại song phương sớm đạt 18 tỷ USD vào năm 2025, theo hướng cân bằng và cùng có lợi. 

Đồng thời, giúp 2 nước khai thác tốt dư địa thương mại song phương trong thời gian tới, nhất là trong bối cảnh hai bên đều đang nỗ lực tận dụng tốt những cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), như Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Malaysia là một trong những quốc gia nổi bật ở lĩnh vực Halal (tổng thể các ngành công nghiệp phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng Hồi Giáo). Thủ tướng A. Ibrahim đã khẳng định về việc hỗ trợ Việt Nam phát triển hệ sinh thái Halal. 

Ông cho biết, Malaysia có đầy đủ năng lực trong chuỗi giá trị Halal toàn cầu để trở thành bệ phóng cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường giàu tiềm năng này. 

Bên cạnh đó, Malaysia xác định 5 lĩnh vực trọng tâm thu hút các nhà đầu tư nước ngoài gồm điện - điện tử (E&E), dược phẩm, kinh tế số, hàng không vũ trụ và hóa chất. Đây là những lĩnh vực phù hợp với trọng tâm của Việt Nam về chuyển đổi năng lượng, công nghệ, kinh tế xanh và thực phẩm, qua đó mở ra nhiều khả năng hợp tác giữa hai bên.

Trên bình diện đa phương, hai bên khẳng định sẽ tích cực ủng hộ lẫn nhau, phối hợp chặt chẽ trong các vấn đề khu vực, quốc tế vì hòa bình, an ninh và ổn định, phát triển. Tầm vóc quan hệ mới sẽ mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực mới, đồng thời thể hiện quyết tâm đóng góp của cả 2 nước vào các nỗ lực chung của ASEAN trong bối cảnh Malaysia đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2025. 

Chủ đề năm ASEAN 2025 của Malaysia sẽ là “bao trùm và bền vững”, như một lời cam kết của Malaysia trong việc dẫn đầu các nỗ lực thúc đẩy khu vực hướng tới tăng trưởng, phục hồi, bao trùm và bền vững cho ASEAN và hơn thế nữa. 

Trên thực tế, điều này có nghĩa là Malaysia sẽ áp dụng một cách tiếp cận toàn diện trong việc thúc đẩy phát triển nền kinh tế ASEAN và bảo đảm rằng các nhóm thiểu số, chẳng hạn như thanh niên, phụ nữ và các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa sẽ được hưởng lợi đầy đủ từ các mục tiêu bao trùm của ASEAN.

Malaysia là một trong những đất nước thân thiện và ổn định ở khu vực Đông Nam Á, nhiều thập niên kinh tế tăng trưởng bền vững và chính trị ổn định, trở thành một trong những nước phát triển năng động nhất trong khu vực. Việt Nam đang ở một khởi điểm lịch sử mới, tự tin vững bước vào kỷ nguyên mới, với những định hướng mang tính chiến lược, dài hạn cho chặng đường tiếp theo. 

Khuôn khổ quan hệ mới sẽ đặt nền móng vững chắc cho mối quan hệ Việt Nam - Malaysia trong chặng đường phát triển tới, là cơ sở để 2 nước tiếp tục khai thác hiệu quả các tiềm năng hợp tác, đưa quan hệ gắn bó giữa 2 nước đạt được nhiều thành công mới hơn nữa./.