Chúng ta biết rằng, tư duy gắn liền với quá trình nhận thức hiện thực khách quan, để rồi con người đánh giá, phán đoán, suy luận, so sánh, phân tích, tổng hợp nhằm phát hiện ra các đặc điểm, thuộc tính, bản chất, những mối liên hệ, quan hệ bên trong có tính quy luật, phản ánh bản chất của các sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách quan để từ đó có những hành động kịp thời, phù hợp, sáng suốt, tiến bộ. 

Tư duy tạo ra khái niệm, phạm trù, tri thức mới. Khi tri thức phản ánh đúng đắn hiện thực khách quan (về bản chất và quy luật vận động của nó) thì đó là khoa học, là chân lý, có vai trò to lớn, quan trọng trong việc soi đường, định hướng, dẫn dắt, chỉ đạo hoạt động thực tiễn của con người, tránh sự loay hoay, mò mẫm, sai lầm dẫn đến phải trả giá trong những việc làm, hành động cụ thể.

Chính vì thế, F. Ăng-ghen có viết rằng: “Không có tư duy lý luận thì người ta không thể liên kết hai sự kiện trong thế giới được với nhau, hay không thể hiện được mối quan hệ giữa hai sự kiện đó. Rõ ràng là sự khinh thường lý luận là con đường chắc chắn nhất đưa chúng ta đến chỗ suy nghĩ theo lối tự nhiên chủ nghĩa, tức là suy nghĩ sai”[1]. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi”, “Làm mà không có lý luận thì không khác gì đi trong đêm tối, vừa chậm chạp, vừa hay vấp váp”[2] .

Như vậy, tư duy đột phá (Breakthrough Thinking) là một cách tiếp cận giải quyết vấn đề đa chiều và sáng tạo, không tuân theo một lý luận hiển nhiên hay logic thông thường, nhằm tạo ra những nguyên tắc và quy trình mới để hoạch định, thiết kế, tái cấu trúc, cải tiến và tìm giải pháp cho các vấn đề hiện hữu. 

Tư duy đột phá có thể mở ra những con đường mới, khám phá những hướng đi sáng tạo và thông minh hơn, cũng như giúp đánh giá lại các vấn đề cũ một cách toàn diện. Ở những quốc gia, địa phương có sự phát triển nổi bật thường gắn với tầm nhìn xuất phát từ cách tư duy vượt ra ngoài khuôn khổ này.

Thực tế, 4 cuộc cách mạng công nghiệp diễn ra trên thế giới cho đến nay đều tạo ra những sự phát triển vượt bậc của xã hội loài người trong khoảng 400 năm qua, bắt đầu từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất (1784 - 1840) - với sự xuất hiện của cơ khí máy móc chạy bằng hơi nước và sức nước. 

Ngày nay, trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tri thức trở thành nguồn lực, động lực lớn nhất, quan trọng nhất cho sự phát triển. Mà, như trên đã phân tích, tri thức có được là nhờ có tư duy lý luận.

Vậy nên, tư duy lý luận chính là nguồn lực, động lực cho hành động. Và khi xuất hiện tư duy đột phá, ắt hẳn dẫn đến hành động đột phá, với những bước phát triển nhảy vọt về lượng và chất, góp phần quan trọng cải tạo thế giới, nhất là khi đã lựa chọn được những khâu then chốt để tập trung, quyết tâm cải tạo, hành động. 

Bởi một khi đã tác động đến những điểm đột phá, then chốt, đến những mắt xích quan trọng thì sẽ có tác động sâu rộng đến cả dây chuyền, cả hệ thống, góp phần tạo ra sự phát triển đột phá, với những kết quả vượt trội.

Nói như vậy cũng là sự khẳng định một cách hết sức khoa học, logic rằng, chỉ khi có tư duy lý luận đột phá thì mới có những hành động đột phá để rồi đạt được kết quả đột phá. Vấn đề rất quan trọng là cần thiết phải tìm ra được đúng khâu then chốt, điểm đột phá để hành động. 

Đây là việc không hề dễ dàng, đòi hỏi sự cấu thành bởi nhiều yếu tố khác nhau, trong đó quan trọng nhất là tri thức của giới lãnh đạo, nhất là trong việc tư duy lý luận, nhìn nhận, phân tích, đánh giá thấu đáo, khách quan, kịp thời, công tâm để đưa ra những quyết định, hành động sát hợp, khả thi, mang lại những kết quả tích cực.

Chúng ta biết rằng, Quảng Ninh được ví là “một Việt Nam thu nhỏ”, đó là đặc ân hiếm có, do vị trí địa lý bao chứa đầy đủ các địa hình miền núi, trung du, đồng bằng, đô thị, biển cả và các quần thể biển đảo. 

Xét rộng hơn, Quảng Ninh cũng hội tụ, chứa đựng trong mình đủ đầy những đặc trưng của đất nước trên các lĩnh vực, phương diện khác nhau, với những khoảng chênh trong sự phát triển kinh tế - xã hội, độ đậm - nhạt, dấu ấn - bản sắc trong đời sống vật chất, tinh thần của người dân các vùng, miền; trong quá trình hình thành, phát triển với những khó khăn, cơ hội, thách thức cùng những thành tựu, kỳ tích đạt được, những hạn chế còn tồn tại, đòi hỏi tiếp tục xem xét thấu đáo, giải quyết triển để, không chỉ dựa trên kết quả hôm nay, mà cần tiếp tục những bước phát triển mới, không ngừng nâng tầm tư duy và hành động đột phá.

May mắn sở hữu những sự ưu đãi của thiên nhiên, của điều kiện lịch sử, suốt 60 năm kể từ khi thành lập tỉnh, các thế hệ cán bộ, đảng viên, nhân dân tỉnh Quảng Ninh luôn tỏ rõ sự vượt trội trong tư duy và hành động đột phá, không ỷ lại, thụ động khai thác lợi thế, không bằng lòng với thực tại, với những kết quả đạt được; mà dứt khoát phải táo bạo, tiên phong, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, đổi mới phát huy lợi thế và nguồn lực vượt qua khó khăn, lối mòn để tạo dựng những bước phát triển nhanh chóng, vững bền.

Ở mỗi thời kỳ khác nhau, với những bối cảnh, điều kiện cụ thể khác nhau, trước những thách thức, các tình huống nảy sinh, các thế hệ lãnh đạo Quảng Ninh đều đau đáu, trăn trở, băn khoăn, đặt quyền và lợi ích của người dân lên hàng đầu để hình thành tư duy đột phá một cách khoa học, sát thực tiễn, đủ sự sâu sắc, chín muồi để rồi triển khai hành động quyết liệt, đồng bộ nhằm đạt kết quả tốt nhất trong điều kiện cụ thể. Tựu trung, suốt chiều dài 60 năm từ khi thành lập tỉnh, có thể thấy rõ những tư duy và hành động đột phá ở Quảng Ninh./.

[1] C. Mác - F. Ăng-ghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, 1994, t. 20, tr. 508

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, 2011, t. 5, tr. 273-274