Cơ hội và thách thức

Ngày 9-11-2021, Hội thảo chuyên đề số 2 trong chuỗi sự kiện thuộc Diễn đàn cấp cao thường niên lần thứ ba về công nghiệp 4.0 với chủ đề “Phát triển sản xuất thông minh trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã diễn ra tại Hà Nội, theo hình thức trực tiếp và trực tuyến. Hội thảo do Ban Kinh tế Trung ương chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, Hội Tự động hóa Việt Nam đồng tổ chức.

TS Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương - nhấn mạnh, việc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; thực hiện Nghị quyết 23-NQ/TW, ngày 22-3-2018, của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tập trung vào việc đẩy nhanh tích hợp công nghệ thông tin và tự động hóa trong sản xuất công nghiệp nhằm tạo ra các quy trình sản xuất thông minh, mô hình nhà máy thông minh, phát triển sản xuất các sản phẩm, thiết bị thông minh.

TS Nguyễn Đức Hiển cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp công nghệ thông tin tại Việt Nam là nền tảng tốt cho đẩy mạnh hoạt động sản xuất thông minh. Các doanh nghiệp trong nước đã mạnh dạn phát triển sản xuất thông minh với hệ điều hành sản xuất trên nền tảng số hóa, kết nối với các dây chuyền tự động toàn nhà máy với thông tin xuyên suốt chuỗi giá trị, từ đặt hàng cho đến sản xuất như Thaco Madaz, Tổ hợp sản xuất ô tô Vinfast tại Khu kinh tế Cát Hải (Hải Phòng), nhà máy sữa Vinamilk tại Bình Dương, giàn khoan tự nâng của Tập đoàn viễn thông quân đội Viettel...

Nhấn mạnh vai trò của sản xuất thông minh trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, ông Đào Trọng Cường - Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương - cho rằng, đây vừa là cơ hội vừa là thách thức để nước ta đẩy mạnh chuyển dịch từ lắp ráp, gia công sang sản xuất sản phẩm theo hướng “Make in Viet Nam”; đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, thiết kế tại Việt Nam và sản xuất tại Việt Nam; làm chủ các công nghệ sản xuất tiên tiến; đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển (R&D) trong sản xuất các thiết bị số như điện thoại thông minh, tivi thông minh, máy tính bảng, các thiết bị IoT tại Việt Nam...

Dù vậy, nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB) khu vực Đông Á - Thái Bình Dương công bố tháng 11-2021 cho thấy, công nghiệp chế biến chế tạo của các doanh nghiệp Việt Nam 70% sử dụng máy móc do con người điều khiển, 20% được làm thủ công, chỉ 9% sử dụng máy móc được điều khiển bằng máy vi tính và dưới 1% sử dụng công nghệ tiên tiến hơn, như robot, sản xuất đắp lớp/sản xuất bồi đắp 3D. Hơn 75% số doanh nghiệp vừa và nhỏ, 2/3 số doanh nghiệp lớn được khảo sát hoài nghi về lợi ích kinh tế của việc đầu tư vào công nghệ mới. Trong khi đó, kết quả nghiên cứu của CSIRO-Australia và Bộ Khoa học và Công nghệ công bố cùng tháng 11-2021 cho thấy, chỉ một phần nhỏ doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo. Tỷ lệ doanh nghiệp có nghiên cứu và phát triển trong các ngành sản xuất còn thấp, như ngành sản xuất thiết bị điện chỉ đạt 17%, ngành hóa chất chỉ là 15%...

Nhiều giải pháp đồng bộ

Thời gian qua, Bộ Công Thương có sự vào cuộc nhanh chóng để triển khai nhiều giải pháp đồng bộ trên cơ sở cụ thể hóa các định hướng chiến lược của Đảng và chỉ đạo của Chính phủ trong đồng hành cùng doanh nghiệp chủ động tham gia vào Cách mạng 4.0, tận dụng các cơ hội mà cuộc cách mạng này mang lại thông qua: tuyên truyền phổ biến thông tin; hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp bắt kịp Cách mạng 4.0 và chuyển đổi số; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo; phát triển nguồn nhân lực; hợp tác quốc tế. Trong đó, Bộ Công Thương đặc biệt quan tâm đến triển khai các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nhanh nhất những ứng dụng công nghệ mới, hiện đại phục vụ cho quá trình chuyển đổi số và thúc đẩy sản xuất thông minh. Ở giai đoạn đầu, Bộ Công Thương tập trung triển khai vào cung cấp các giải pháp kết nối các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp hàng đầu của nước ngoài về lĩnh vực phát triển sản xuất thông minh, từ đó định hình và xác định được hướng đi phù hợp để triển khai các mô hình thí điểm ứng dụng công nghệ 4.0, sản xuất thông minh tại một số doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đã triển khai các dự án xây dựng hệ thống quản trị sản xuất, ứng dụng công nghệ IoT, dự án nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm,... thu được kết quả ấn tượng, đánh dấu bước tiến mới trong chiến lược chuyển đổi số tại doanh nghiệp.

Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ 4.0, thực hiện chuyển đổi số để phát triển sản xuất thông minh giai đoạn 2021 - 2030, với quan điểm lấy doanh nghiệp là trung tâm. Đề án tập trung giải quyết các thách thức cơ bản mà doanh nghiệp phải đối mặt khi ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số, triển khai sản xuất thông minh: từ góc độ thể chế và quy định quản lý; phương pháp và công nghệ; từ vấn đề con người tới tài nguyên số và hạ tầng số, đặc biệt nhấn mạnh phát triển hệ sinh thái.

Trên cơ sở Đề án, Bộ Công Thương tập trung giải quyết 2 nhóm vấn đề lớn trong thời gian tới để hỗ trợ doanh nghiệp quyết liệt:

Thứ nhất, thiết lập cơ chế, môi trường chính sách thuận lợi cho các hoạt động ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp, đồng thời có chính sách ưu tiên mang tính đặc thù cũng như đột phá về hoạt động khoa học công nghệ, chuyển đổi số đối với các doanh nghiệp nói riêng, hình thành được liên minh công nghiệp và công nghệ số, qua đó liên kết phát triển sản xuất theo chuỗi.

Thứ hai, hỗ trợ và phát triển năng lực toàn diện cho các doanh nghiệp phát triển nguồn lực số và hình thành các nguồn tài nguyên, hạ tầng số dùng chung, đầu tư phát triển hạ tầng và công cụ, giải pháp công nghệ cho các doanh nghiệp. Triển khai một số dự án chuyển đổi số có tính đại diện để bảo đảm tính lan tỏa, nhân rộng các mô hình đã triển khai, gia tăng hiệu quả thực tiễn./.