Huế - nơi hội tụ những di sản văn hóa đặc sắc

Đến với Huế là đến một vùng danh lam thắng cảnh kỳ thú, hữu tình và đầy sức quyến rũ. Với bề dày lịch sử hơn 700 năm xây dựng và phát triển, Thừa Thiên Huế sở hữu hệ thống di sản văn hóa phong phú, đa dạng với gần 1.000 di tích lịch sử văn hóa, hơn 500 lễ hội, hàng vạn hiện vật, cổ vật quý hiếm, đặc biệt nổi tiếng với 7 di sản thế giới được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) vinh danh.

Trải qua gần 400 năm từ thời Chúa Nguyễn đến vương triều Nguyễn, một tầng lớp tinh hoa của đất nước đã hội tụ ở Huế. Là kinh đô cuối cùng, hiện nay Huế còn lưu giữ khá phong phú những giá trị văn hóa nghệ thuật cung đình Việt Nam. 

Phần lớn di sản văn hóa cung đình là những chuẩn mực về kiến trúc, các loại hình diễn xướng, ẩm thực, sinh hoạt hậu cung của triều đình,... hầu như chỉ còn ở Huế. 

Đến nay, có 5 di sản văn hóa cung đình Huế được UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Đặc biệt, văn hóa cung đình Huế tồn tại không che lấp hay thủ tiêu các giá trị văn hóa dân gian.

Nét nổi bật của Huế là văn hóa cung đình hòa quyện với văn hóa dân gian của xứ kinh kỳ; đồng thời, có tích hợp, dung hòa các yếu tố khác biệt để sáng tạo, kết tinh thành những giá trị mang bản sắc văn hóa Huế, từng bước hình thành hệ thống di sản văn hóa Huế. Quá trình giao lưu, dung hợp, sáng tạo của văn hóa Huế trải qua một chặng đường trên 700 năm và tiếp tục phát triển không ngừng.

Sự phong phú trong văn hóa tạo tiền đề cho Huế có một hệ thống di sản văn hóa đặc trưng và rất đa dạng. Trước tiên, là hệ thống di tích Cố đô Huế - một tổng thể kiến trúc cung đình hoàn chỉnh nhất của Việt Nam, như Kinh thành, Hoàng thành, Tử cấm thành đi liền với các cung điện, miếu đàn, lăng tẩm, phủ đệ, ngự viên... 

Kinh thành Huế là một hình thái kiến trúc tinh tế, gắn với cảnh quan. Trong đó, nghệ thuật tạo hình không gian đạt đến tính hòa điệu, mang giá trị thẩm mỹ cao. Cùng với đó, Huế còn lưu giữ các loại hình nghệ thuật diễn xướng cung đình gắn kết với nghệ thuật diễn xướng bác học, tôn giáo và dân gian, bao gồm lễ nhạc cung đình, múa hát cung đình, tuồng Kinh, ca Huế, ca kịch Huế, lễ nhạc Phật giáo và nhạc lễ cổ truyền, các loại hình dân ca hò, vè,... tạo nên nét độc đáo trong văn hóa Huế.

Văn hóa Huế được thể hiện thông qua nếp sống, phong tục tập quán, như văn hóa ẩm thực, trang phục, văn hóa vườn, văn hóa ứng xử đều có tính đặc thù. Điển hình trong văn hóa ẩm thực, hiện Huế có trên 1.300 món ăn, bao gồm ẩm thực cung đình, dân gian và đồ ăn chay. 

Ngoài ra, di sản văn hóa Huế còn có kho tàng tri thức khoa học truyền thống phong phú, chứa đựng trong hoạt động của bộ máy triều đình. Tri thức khoa học chứa đựng trong kho tàng thư tịch Hán Nôm có đủ các loại hình, ghi chép rất nhiều mặt đời sống chính trị, luật pháp, kinh tế, ngoại giao văn hóa - xã hội, y dược cổ truyền của Việt Nam...

Văn hóa và con người xứ Huế là một thể thống nhất, trong đó con người là yếu tố then chốt tạo nên bản sắc văn hóa Huế. Trong đời sống gia đình, văn hóa Huế luôn đề cao lễ nghĩa và truyền thống của gia tộc, nề nếp gia phong. Vì vậy, người Huế luôn trọng lễ nghĩa, phát huy những giá trị truyền thống gia đình. 

Điểm dễ nhận thấy của người Huế là xu hướng sống nội tâm, coi trọng văn hóa, hiếu học; sống khoan dung, hòa thuận; mẫu mực, nhẹ nhàng, gần gũi với thiên nhiên. Ứng xử của người Huế thường có sự dung hợp giữa các yếu tố tưởng như đối lập nhưng lại tồn tại một cách tự nhiên trong lối sống Huế. Tất cả đã tạo nên cốt cách con người, văn hóa Huế đặc trưng, phát triển trong sự hài hòa với thiên nhiên.

Di sản văn hóa đặc sắc vùng đất Cố đô Huế là tài sản quý mà lịch sử để lại cho tỉnh Thừa Thiên Huế và cả nước. Việc bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị của những di sản đã được tỉnh Thừa Thiên Huế làm rất bài bản, khoa học. 

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, việc phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Huế còn bộc lộ khó khăn, hạn chế như hoạt động văn hóa, văn học - nghệ thuật chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế; việc đầu tư cho các thiết chế văn hóa còn hạn chế; chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế - xã hội...

Tiếp tục phát huy giá trị văn hóa đặc sắc Huế trong bối cảnh mới

Trước tiên, để gìn giữ, nâng tầm, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc Cố đô Huế và sức mạnh con người Huế cần xây dựng phương thức để giải quyết mâu thuẫn giữa bảo tồn văn hóa, phát triển kinh tế - xã hội. Có thể nói rằng, sự phát triển của văn hóa là thước đo của phát triển kinh tế - xã hội. 

Vì vậy, cùng với việc gìn giữ, bảo tồn văn hóa Huế cần có chiến lược để phát triển kinh tế - xã hội cùng với phát triển văn hóa bền vững, gắn với chuyển đổi số.

Thứ hai, tiếp tục huy động và đầu tư nguồn lực để trùng tu, tôn tạo hệ thống di tích văn hóa lịch sử; bảo vệ các giá trị văn hóa phi vật thể. Bên cạnh đó, với hệ thống di sản văn hóa đồ sộ, Huế cần khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế đó để phát triển ngành dịch vụ, du lịch chất lượng cao, công nghiệp văn hóa.

Thứ ba, tiếp tục giáo dục về truyền thống văn hóa Huế đến với thế hệ trẻ. Con người Huế là chủ thể và là sứ giả của văn hóa Huế. Trong đó, thế hệ trẻ chính là người sẽ giữ gìn bản sắc, cốt cách, phẩm hạnh của người Huế, vì thế, quan trọng nhất là giáo dục về truyền thống văn hóa để hình thành nhân cách cho lớp trẻ. 

Thời gian qua, Huế đã có những bước cơ bản trong việc đưa giáo dục di sản, văn hóa và nghệ thuật truyền thống vào trường học. Tuy nhiên, cùng với việc giáo dục mang tính nền tảng cần tạo ra những sản phẩm văn hóa có sức sống, hấp dẫn giới trẻ để giới trẻ tự tìm đến và yêu thích giá trị truyền thống đó.

Văn hóa Huế là một dạng văn hóa vùng nằm trong tổng thể của nền văn hóa Việt Nam, nhưng lại là một vùng trung tâm, tiêu biểu của văn hóa dân tộc. Văn hóa Huế là một trong những đỉnh cao của văn hóa truyền thống, nơi duy nhất còn lưu giữ hệ thống văn hóa cung đình Việt Nam; là một hình mẫu xã hội coi trọng giá trị truyền thống và phát triển hài hòa với thiên nhiên, thân thiện môi trường. 

Đặc biệt, văn hóa Huế là sự dung hợp tinh hoa văn hóa từ nhiều vùng, miền đất nước để kết tinh thành những giá trị văn hóa đặc sắc của Việt Nam./.