Vai trò ngày càng tăng trong nền kinh tế

Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW, ngày 3-6-2017, “Về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. 

Tại Đại hội XIII, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Kinh tế tư nhân được khuyến khích phát triển ở tất cả các ngành, lĩnh vực mà pháp luật không cấm, được hỗ trợ phát triển thành các công ty, tập đoàn kinh tế tư nhân mạnh, có sức cạnh tranh cao. 

Khuyến khích doanh nghiệp tư nhân hợp tác, liên kết với doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã, kinh tế hộ; phát triển các công ty cổ phần có sự tham gia rộng rãi của các chủ thể xã hội, nhất là người lao động”.

Nhờ những chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước tạo điều kiện, kinh tế tư nhân có bước phát triển mạnh mẽ. 

Theo số liệu năm 2024, khu vực kinh tế tư nhân trong nước đóng góp gần 50% tổng sản phẩm nội địa (GDP), trong đó, bộ phận doanh nghiệp đăng ký chính thức đóng góp hơn 10% GDP và bộ phận hộ kinh doanh cá thể, hộ sản xuất nông nghiệp, trang trại và các cơ sở kinh tế, cá nhân kinh doanh khác đóng góp khoảng 40% GDP. Khu vực này tạo việc làm cho khoảng 85% lao động cả nước. 

Đặc biệt, từ năm 2017 đến nay, tỷ trọng đóng góp vào ngân sách nhà nước của khu vực kinh tế tư nhân đã vượt khu vực doanh nghiệp nhà nước và khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Theo Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội quý IV và năm 2024, tính chung năm 2024, cả nước có hơn 157,2 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký là hơn 1.547,0 nghìn tỷ đồng và tổng số lao động đăng ký gần 1.001,5 nghìn lao động, giảm 1,4% về số doanh nghiệp, giảm 1,8% về vốn đăng ký và giảm 5,4% về số lao động so với năm trước. 

Bên cạnh đó, cả nước có gần 76,2 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động (tăng 30,4% so với năm 2023), nâng tổng số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động trong năm 2024 lên hơn 233,4 nghìn doanh nghiệp, tăng 7,1% so với năm 2023. Như vậy, bình quân 1 tháng có gần 19,5 nghìn doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động.

Kết quả sản xuất, kinh doanh ngày càng cải thiện. Theo kết quả khảo sát, có 77% số doanh nghiệp đánh giá hoạt động sản xuất, kinh doanh quý IV-2024 so với quý III-2024 tốt hơn và giữ ổn định (28,3% tốt hơn và 48,7% giữ ổn định); 23% đánh giá hoạt động sản xuất, kinh doanh khó khăn hơn.

Cũng theo số liệu của Cục Thống kê, Bộ Tài chính công bố cho thấy, số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới trong tháng 2-2025 là 10,1 nghìn doanh nghiệp với số vốn đăng ký gần 136,4 nghìn tỷ đồng, tăng 34,4% về số doanh nghiệp và gấp 2,1 lần về số vốn đăng ký, đồng thời trong 2 tháng đầu năm 2025 có gần 29,1 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, tăng 53,2% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội năm 2025, dự kiến khoảng 174 tỷ USD, đầu tư tư nhân sẽ đóng góp khoảng 96 tỷ USD hay 55% (đầu tư công đóng góp khoảng 36 tỷ USD, khu vực FDI khoảng 28 tỷ USD và đầu tư khác khoảng 14 tỷ USD). 

Có thể thấy, kinh tế tư nhân là trụ cột và động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế, đặc biệt trong nỗ lực đạt mức tăng trưởng trên 8%, khu vực này có vai trò quan trọng để hoàn thành mục tiêu đề ra.

Nhận diện một số điểm nghẽn

Việc phát triển kinh tế tư nhân vẫn còn một số điểm nghẽn, là rào cản cho sự phát triển và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế chưa tương xứng với tiềm năng của khu vực này. Môi trường đầu tư kinh doanh chưa thực sự thông thoáng, an toàn, thuận lợi, còn nhiều bất cập về thể chế, chính sách cản trở sự phát triển của kinh tế tư nhân và doanh nghiệp tư nhân.

 Một số quy định pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn như một số quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về môi trường, an toàn thực phẩm,... còn những điểm không thống nhất giữa Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Đấu thầu,... hoặc chưa phù hợp với thực tiễn, việc triển khai một số chính sách còn chậm.

Chưa thực sự có chính sách đột phá tháo gỡ những vướng mắc, tạo thuận lợi hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển. Các nhà đầu tư chưa thực sự an tâm đầu tư lâu dài vào sản xuất, kinh doanh do nhiều yếu tố, như gánh nặng chi phí và thời gian trong tuân thủ pháp luật và rủi ro pháp lý cao; độ an toàn trong kinh doanh, mức độ bảo vệ quyền tài sản và chế tài thực thi hợp đồng kinh doanh còn thấp.

Thủ tục hành chính còn phức tạp; liên thông giải quyết thủ tục cho doanh nghiệp còn bất cập, có nhiều rào cản thủ tục với doanh nghiệp để tiếp cận các nguồn lực. Thời gian và chi phí thực hiện thủ tục quản lý, kiểm tra chuyên ngành vẫn còn dài và quá lớn.

Quyền tự do kinh doanh chưa được tôn trọng đầy đủ, môi trường kinh doanh vẫn chưa thực sự bảo đảm cạnh tranh công bằng, lành mạnh giữa các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế. 

Vẫn còn tình trạng phân biệt đối xử trên thực tế trong tiếp cận nguồn lực, ưu đãi đầu tư giữa khu vực kinh tế tư nhân và khu vực doanh nghiệp nhà nước, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt là trong quá trình thực thi các quy định, chính sách.

Tồn tại nhiều rào cản về điều kiện đầu tư kinh doanh; khả năng tiếp cận vốn, đất đai hạn chế của khu vực tư nhân; thủ tục giải phóng mặt bằng, thu hồi đất mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp. 

Việc cắt giảm điều kiện kinh doanh thực chất chưa đạt yêu cầu. Một số điều kiện kinh doanh đã cắt giảm, sửa đổi, nhưng không thật sự tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Thiếu cơ chế, chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp thực hiện đổi mới và ứng dụng công nghệ, đặc biệt là các công nghệ tiên tiến theo xu thế của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Hệ quả là, phần lớn doanh nghiệp tư nhân quy mô nhỏ và siêu nhỏ; trình độ công nghệ thấp và chậm đổi mới; trình độ quản trị, năng lực tài chính, năng suất lao động, hiệu quả kinh doanh, chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh thấp; tham gia chủ yếu ở phân khúc thị trường có giá trị gia tăng thấp.

Các doanh nghiệp tư nhân hầu hết thiếu vốn, tốc độ tăng trưởng về nguồn vốn thấp, thiếu ổn định, chủ yếu dựa vào nguồn vốn tự có để đầu tư đổi mới thiết bị, công nghệ; uy tín trên thị trường thấp, thiếu khả năng tài chính và năng lực quản lý, kinh doanh để tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng và thị trường chứng khoán.

Phần lớn doanh nghiệp tư nhân sử dụng công nghệ lạc hậu và phụ thuộc vào nhập khẩu, số lao động có trình độ kỹ thuật chuyên môn thấp; đầu tư cho đổi mới thiết bị, công nghệ chiếm 3% doanh thu. 

Đầu tư cho khoa học - công nghệ của các doanh nghiệp của tư nhân còn rất thấp. Đa số các doanh nghiệp tư nhân thiếu nhân lực trình độ cao và tiềm lực tài chính để tiến hành đổi mới, nâng cấp công nghệ, đầu tư cho nghiên cứu và phát triển.

Để kinh tế tư nhân thực sự là động lực quan trọng

Để tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân để có sự đồng thuận cao trong xã hội về vai trò, yêu cầu khách quan phát triển kinh tế tư nhân phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. 

Bảo đảm quyền tự do, dân chủ trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp tư nhân theo quy định của pháp luật; sự tham gia có hiệu quả của các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp trong xây dựng thể chế kinh tế và phát triển kinh tế - xã hội.

Hai là, tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo đột phá về thể chế, nhất là về: quy hoạch phát triển, đặc biệt tạo các động lực phát triển; hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh, đất đai, xây dựng, nhà ở, các chính sách cụ thể cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp nhỏ và vừa nói riêng. 

Đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, tăng cường thực thi thể chế, pháp luật.

Ba là, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính. Tiếp tục đẩy mạnh rà soát, cắt giảm và đơn giản hóa các thủ tục hành chính còn rườm rà, phức tạp; tăng tính liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính; giảm chi phí cho doanh nghiệp trong giải quyết thủ tục hành chính. Nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, xử lý và trả lời phản ánh, kiến nghị của doanh nghiệp.

Bốn là, xây dựng chính sách khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân tận dụng những cơ hội do nền kinh tế số, do các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài mang lại. 

Tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới việc áp dụng công nghệ số, ban hành khuôn khổ pháp lý để thử nghiệm các dịch vụ, sản phẩm dựa trên công nghệ số.

Năm là, chú trọng đào tạo phát triển nguồn lực công nghệ cao. Phát triển các dịch vụ công phục vụ thương mại điện tử. Nhà nước cần phát triển các dịch vụ công nhằm thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử. 

Các cơ quan nhà nước ứng dụng thương mại điện tử trong mua sắm công, đấu thầu; gắn với cải cách hành chính, minh bạch hóa, nâng cao hiệu lực nền hành chính quốc gia và xây dựng Chính phủ điện tử.

Sáu là, khuyến khích, thúc đẩy và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước liên doanh, liên kết, chuyển giao công nghệ nguồn, quản trị hiện đại, năng lực cạnh tranh với doanh nghiệp FDI, đẩy mạnh công nghiệp hỗ trợ để doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi liên kết của doanh nghiệp FDI.

Bảy là, tăng cường hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng quản lý cho đội ngũ doanh nhân của khu vực doanh nghiệp, tạo điều kiện hình thành những doanh nhân có năng lực, có đạo đức nghề nghiệp, có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội; hình thành đội ngũ doanh nhân có tầm vóc, đủ khả năng lãnh đạo/quản lý các doanh nghiệp vươn lên tầm cao mới, bắt kịp với khu vực và quốc tế./.