Thu hút đầu tư mạo hiểm ở Đông Nam Á

Vốn đầu tư mạo hiểm (VC - Venture Capital) là một thành phần quan trọng, giúp các công ty khởi nghiệp ở Đông Nam Á (ASEAN) phát triển, đổi mới và thịnh vượng. Những nhà đầu tư mạo hiểm nổi bật tại ASEAN bao gồm: Quỹ Alpha JWC Ventures đầu tư chủ yếu vào các công ty công nghệ tài chính (Fintech) và các công ty tiêu dùng bền vững; Quỹ WaveMaker Partners đầu tư vào các công ty B2B (Business to Business), tiêu dùng và công nghệ sâu, như trí tuệ nhân tạo (AI), internet kết nối vạn vật (IoT); Công ty East Ventures đầu tư vào các công ty khởi nghiệp (startup) tại Indonesia, Singapore, Malaysia và Thái Lan. 

Bên cạnh đó, các nhà đầu tư mạo hiểm ở ASEAN còn đầu tư vào công nghệ chuỗi khối, công nghệ sinh học và y tế...

Các quốc gia trong khu vực ASEAN đang ngày càng nhận được sự quan tâm lớn từ các nhà đầu tư mạo hiểm trên toàn cầu, tiêu biểu như Singapore, Indonesia, Malaysia... Là quốc gia đi đầu trong việc thu hút và huy động vốn đầu tư mạo hiểm, Singapore đã thực hiện các chương trình Startup SG, cung cấp hỗ trợ tài chính, tư vấn pháp lý và kết nối các công ty khởi nghiệp với các quỹ đầu tư lớn. 

Malaysia và Indonesia cũng tăng cường các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp và đầu tư mạo hiểm, nhằm thúc đẩy sự phát triển của các công nghệ mới và các doanh nghiệp sáng tạo. Giá trị vốn đầu tư mạo hiểm huy động tại Singapore đạt 4,05 tỷ USD thông qua 369 dự án đầu tư (tính đến tháng 9-2024), dẫn đầu khu vực về giá trị thu hút, huy động vốn đầu tư mạo hiểm với 58% số dự án và 68% số vốn trong khu vực. 

Chính phủ Singapore đã thông qua dự án đầu tư trị giá 332,6 triệu USD nhằm hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ và tăng cường thu hút các quỹ đầu tư mạo hiểm toàn cầu - là một phần trong chương trình nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và phát triển doanh nghiệp (RIE - Reseach, Innovation and Entrepreneurship) trị giá hơn 21 tỷ USD sẽ được triển khai năm 2025.

Bên cạnh Singapore, Malaysia là một trong những quốc gia tích cực triển khai nhiều chương trình hỗ trợ tài chính và phát triển năng lực, tiêu biểu là Cradle Fund - quỹ đầu tư cung cấp vốn giai đoạn đầu cũng như dịch vụ tư vấn, đào tạo kỹ năng cho các startup nhằm xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp với các ngành công nghệ mũi nhọn. 

Bên cạnh đó, Malaysia cũng chú trọng đầu tư vào các lĩnh vực nhiều tiềm năng, như công nghệ tài chính (fintech) và công nghệ giáo dục (edtech) với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ tiêu biểu như MyMy, Pandai... 

Việc tổ chức các sự kiện kết nối giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp, tiêu biểu như Malaysia Tech Week cũng được đẩy mạnh, bên cạnh việc nỗ lực cải thiện cơ chế, chính sách nhằm tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động đầu tư vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, còn có thể kể tới một trong những thị trường lớn nhất và tiềm năng nhất trong ASEAN cho đầu tư mạo hiểm là Indonesia. Với dân số đông nhất khu vực (khoảng 285 triệu người năm 2024), Indonesia là thị trường rộng lớn và phát triển nhanh chóng của tầng lớp trung lưu, ngày càng thu hút được sự quan tâm của nhiều quỹ đầu tư quốc tế vào các lĩnh vực thương mại điện tử, công nghệ tài chính, logistics..., tiêu biểu như SoftBank Vision Fund, Sequoia Capital, East Ventures... 

Nhờ đó, quốc gia này đã xuất hiện nhiều doanh nghiệp kỳ lân, tiêu biểu như Gojek, Tokopedia, GoTo Group... Cùng với đó, Indonesia cũng triển khai nhiều chính sách khuyến khích đầu tư và phát triển công nghệ (chương trình 100 Smart Cities, tập trung phát triển hạ tầng công nghệ và thành phố thông minh trên toàn quốc), tổ chức các sự kiện công nghệ, kết nối với các nhà đầu tư quốc tế. 

Nhờ nguồn vốn mạo hiểm VC, các công ty khởi nghiệp công nghệ ở Đông Nam Á đã có mức tăng trưởng ấn tượng, trở thành tâm điểm trong hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu.

Bài học kinh nghiệm thu hút đầu tư mạo hiểm đối với Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam đã xây dựng và phát triển nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm nhằm huy động vốn từ trong và ngoài nước cho các dự án khoa học, công nghệ, tiêu biểu như Quỹ đầu tư CyberAgent Ventures (CAV), Quỹ Vina Capital Venture; Quỹ IDG Venturecủa Mỹ có vai trò “người khởi tạo” làn sóng khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam. 

Theo số liệu của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiện Việt Nam có 3.800 doanh nghiệp khởi nghiệp, trong đó có 11 doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD và 2 kỳ lân đạt giá trị trên 1 tỷ USD (Momo và Sky Mavis). 

Theo báo cáo của Tổ chức Sở hữu trí tuệ, số thương vụ đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam năm 2024 tăng 27 bậc, xếp thứ 50/133 quốc gia. Để hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 Việt Nam có 10 công ty kỳ lân (được định giá trên 1 tỷ USD), kinh tế số đóng góp 30% vào GDP, Việt Nam cần học tập một số kinh nghiệm từ thực tiễn thu hút đầu tư mạo hiểm của các nước trong khu vực, cụ thể là:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế.

Thể chế được xác định là “điểm nghẽn của điểm nghẽn” trong phát triển các lĩnh vực tại Việt Nam, trong đó có lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. 

Từ kinh nghiệm của các quốc gia ASEAN, nhất là Singapore, Việt Nam cần có những cải cách thể chế, cơ chế, chính sách, cung cấp các ưu đãi thuế và tài chính, như giảm thuế, trợ cấp đầu tư và các chính sách khuyến khích đầu tư, tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư mạo hiểm; đồng thời cần quy định rõ các trách nhiệm, quyền hạn của nhà đầu tư. 

Đầu tư vào giáo dục và đào tạo cần được đẩy mạnh để nâng cao trình độ nguồn nhân lực - yếu tố quan trọng để thu hút các dự án công nghệ cao và mang lại giá trị gia tăng cao.

Thứ hai, tạo lập hệ sinh thái hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp.

Xây dựng và phát triển một hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ bao gồm các vườn ươm, trung tâm tăng tốc khởi nghiệp, mạng lưới các nhà đầu tư. Kinh nghiệm của Singapore với chương trình Startup SG chỉ ra rằng, Việt Nam cần có những chính sách hỗ trợ toàn diện và chiến lược dài hạn, đồng thời thành lập tổ chức hỗ trợ, thực hiện các chương trình đào tạo kỹ năng quản lý để hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp. 

Đầu tư vào kết cấu hạ tầng công nghệ, như mạng Internet tốc độ cao, trung tâm dữ liệu và các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật, tạo điều kiện thuận lợi cho các startup phát triển và thu hút các nhà đầu tư mạo hiểm. 

Tăng cường kết nối hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia với các đối tác, quỹ đầu tư mạo hiểm quốc tế và tại các nước trong khu vực như Singapore, Malaysia, Indonesia..., qua đó tăng cơ hội thu hút nguồn vốn đầu tư, chia sẻ kinh nghiệm, kết nối giữa các đối tác trong nước và quốc tế trong lĩnh vực khởi nghiệp, thu hút vốn đầu tư vào lĩnh vực khoa học, công nghệ.

Thứ ba, tăng cường quảng bá môi trường đầu tư và khởi nghiệp.

Kinh nghiệm của các nước trong khu vực ASEAN cho thấy cần đẩy mạnh tổ chức và nâng cao chất lượng các sự kiện khoa học, công nghệ mang tầm khu vực và quốc tế, nhằm mở rộng hợp tác với các quốc gia phát triển và các tổ chức quốc tế. 

Thông qua các sự kiện khởi nghiệp mang tầm quốc tế, các doanh nghiệp khởi nghiệp trong nước sẽ có nhiều cơ hội để học hỏi kinh nghiệm và kết nối với các nhà đầu tư toàn cầu, từ đó có thể tiếp cận các công nghệ tiên tiến trên thế giới và thu hút các dự án đầu tư mạo hiểm, góp phần thúc đẩy sự phát triển của khoa học, công nghệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước./.