Câu chuyện Qatar

Là một bán đảo nghèo khó nhô ra vịnh Ba Tư, suốt một thời gian dài Qatar nằm dưới quyền cai trị của Đế quốc Ottoman rồi nền bảo hộ của Đế quốc Anh. Sinh kế gần như duy nhất của cư dân ở đây là nghề đánh cá kết hợp mò ngọc trai. Đến thập niên 20 - 30 của thế kỷ XX, khi ngọc trai nuôi cấy của Nhật Bản xuất hiện trên thị trường châu Âu, nghề ngọc trai của Qatar gần như phá sản. 

Thế bế tắc của Qatar chỉ được khơi thông vào năm 1939, khi người ta phát hiện ra mỏ có trữ lượng dầu lớn ở Dukhan. Tuy nhiên, sự phát triển ngành dầu mỏ tại đây bị chững lại do Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ.

Năm 1949, nhiều mỏ dầu tiếp tục được tìm thấy, trong đó có 3 mỏ rất lớn. Năm 1951, sản lượng dầu của Qatar là 46.500 thùng/ngày, tương đương doanh thu 4,2 tỷ USD/năm. Trong những năm 60 của thế kỷ XX, ngành dầu khí trở thành thu nhập chính của Qatar. Năm 1971, Qatar giành độc lập sau khi Anh tuyên bố rút quân khỏi phía Đông kênh đào Suez. 

Khalifa bin Hamad Al-Thani lên nắm quyền trị vì đã ngay lập tức cắt giảm chi tiêu hoàng gia và tăng ngân sách dành cho các chương trình phúc lợi xã hội, nhà ở, y tế, giáo dục, hưu trí. Cùng năm này, mỏ khí gas tự nhiên lớn nhất thế giới South Pars/North Dome được phát hiện ngoài khơi Qatar, nhưng nguồn thu từ dầu mỏ đang ở mức cao, nên Chính phủ Qatar chưa nghĩ đến việc khai khác.

Vào đầu những năm 80 của thế kỷ XX, giá dầu sụt giảm cùng với nạn tham nhũng tràn lan khiến kinh tế Qatar sụt giảm mạnh. Các dự đoán về sự cạn kiệt của các mỏ dầu càng làm bức tranh kinh tế Qatar thêm u ám. Năm 1995, Hamad bin Khalifa Al-Thani lên nắm quyền đã đưa ra đường lối phát triển hoàn toàn mới cho đất nước. 

Ông “đặt cược” hàng tỷ USD vào việc nghiên cứu phát triển công nghệ khí hóa lỏng và cho rằng: “chỉ khi khí đốt được hóa lỏng, nó mới vượt đại dương mang phồn vinh về cho đất nước”. Các máy ly tâm khổng lồ được mua về. Khí đốt từ mỏ North Dome được hóa lỏng, đưa xuống tàu xuất khẩu. 

Năm 1997, khi các tàu chở khí hóa lỏng từ Qatar cập bến Nhật Bản theo một hợp đồng dài hạn, kinh tế Qatar bùng nổ, GDP tăng 30% so với năm trước. Từ đó, Qatar liên tục mở rộng thị trường, trở thành nước xuất khẩu khí hóa lỏng chủ chốt của thế giới. 

Ngày nay, Qatar là nước có thu nhập bình quân đầu người cao hàng đầu thế giới chính nhờ đã “dám” mạnh dạn đầu tư vào công nghệ khí hóa lỏng từ cuối thế kỷ XX.

Câu chuyện Ba Lan

“Có thể trong 20 năm tới, ngành đóng tàu sẽ không còn tồn tại ở Ba Lan. Các con tàu Ba Lan gần như không còn tìm được người mua trên thế giới. Các xưởng đóng tàu hoạt động cầm chừng, lợi nhuận của Crist giờ đây chủ yếu đến từ việc bán các tuốc-bin điện gió và các giàn khoan dầu khí”, đây là nhận định của Krzysztof Kulczycki - đồng sở hữu Công ty đóng tàu Crist có trụ sở ở thành phố Gdynia bên bờ biển Baltic. 

Cách đó không xa, nhà máy đóng tàu lừng danh Gdansk từng có tới 17.000 nhân công, giờ chỉ còn lại gần 1.000 người làm việc. Ngành đóng tàu từng là niềm tự hào một thời của Ba Lan, giờ rơi vào tay các ông chủ nước ngoài và dường như chỉ còn chờ ngày khai tử.

Thế nhưng, khi ngành công nghiệp truyền thống này ngày càng lún sâu vào khủng hoảng, Ba Lan lại được “tái sinh” nhờ một ngành công nghiệp khác khá mới mẻ - cung cấp dịch vụ thuê ngoài (outsourcing). Trong thập niên 90 của thế kỷ XX, khi các công ty châu Âu tìm cách “rẻ hóa” các hoạt động chăm sóc khách hàng bằng công nghệ thông tin, Gdansk và các thành phố Ba Lan khác trở thành nơi cung cấp rất hợp lý. 

Có nhiều yếu tố giúp dịch vụ thuê ngoài phát triển ở Ba Lan: sự trợ giúp mạnh mẽ của chính phủ; quy mô dân số tương đối lớn; chất lượng giáo dục cao và mức lương thấp hơn so với các nước khác trong Cộng đồng châu Âu. Ngày nay, hơn 120.000 người làm việc trong lĩnh vực này tại Ba Lan.

Một công việc khác tạo ra sự lạc quan cho các kỹ sư tin học Ba Lan là dịch vụ gia công phần mềm. Thu nhập từ ngành này đã tăng từ 1 tỷ USD năm 2010 lên gần 5 tỷ năm 2018 và gần 13 tỷ vào cuối năm 2021. Thầu lại hợp đồng của các công ty châu Âu cũng là một lối đi hấp dẫn. Nhà máy lắp ráp của Volkswagen ở Poznan có 6.900 lao động, sản xuất ra 155.000 chiếc xe mỗi năm. 

Tập đoàn MAN của Đức cũng có 3 nhà máy sản xuất xe tải hạng nặng và xe buýt ở Ba Lan. Các công ty nghiên cứu và phát triển (R&D) của Mỹ, Đức, Pháp và Anh mọc lên như nấm sau mưa để tận dụng ưu thế nhân lực chất lượng cao giá rẻ, cơ sở hạ tầng giao thông thuận lợi và giá thuê văn phòng rẻ tới mức không tưởng. Sau những năm tháng khó khăn chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, Ba Lan đã đứng lên nhờ công nghệ và lợi thế gia nhập EU của mình.

Câu chuyện Trung Quốc

Hiện Trung Quốc còn đang ở mức thu nhập trung bình, nhưng các số liệu mới nhất cho thấy họ đang tiệm cận mức thu nhập cao (đã đạt 91%) và sẽ vượt qua trong một vài năm tới. Sau Nhật Bản và 4 con rồng châu Á có giai đoạn phát triển thần tốc từ năm 1960 - 1990 là Đài Loan (Trung Quốc), Hồng Kông (Trung Quốc), Singapore và Hàn Quốc, Trung Quốc là một ví dụ tuyệt vời cho thấy có thể từ một nước nghèo trở nên giàu có nhờ tiến hành thành công chiến lược công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu.

Điều đáng chú ý là hàm lượng công nghệ trong các sản phẩm xuất khẩu của Trung Quốc luôn tạo ra các đột phá khiến thế giới phải bất ngờ. Từ “bộ ba chủ lực cũ” bao gồm may mặc, nội thất và gia dụng, vốn là các ngành thâm dụng lao động và phát triển nhờ lợi thế về lao động giá rẻ, Trung Quốc đang chuyển mạnh sang “bộ ba mới” bao gồm thiết bị điện năng lượng Mặt trời, xe điện và pin lithium. 

Năm 2024, xuất khẩu mang về con số kỷ lục 5.980 tỷ USD cho Trung Quốc. Sản phẩm xuất khẩu được nhắc nhiều nhất trên báo chí và mạng xã hội là xe điện và xe hybrid (gọi chung là xe năng lượng mới - NEV) với 1,29 triệu chiếc “made in China” được tiêu thụ ở nước ngoài, tăng 24,3% so với năm trước. Cùng với xe điện, pin lithium và thiết bị năng lượng Mặt trời thể hiện sức mạnh xuất khẩu và thăng tiến trong chuỗi giá trị của Trung Quốc.

Ngân hàng đầu tư Natixis (Pháp) cho rằng, Trung Quốc đã đạt được vị thế gần như độc quyền trong xuất khẩu pin Mặt trời, chiếm khoảng 84% thị phần thế giới. Với pin lithium-ion và xe điện, thị phần lần lượt là 52,3% và 23,4%, hầu hết các chuyên gia tin rằng Trung Quốc sẽ duy trì được lợi thế xuất khẩu của “bộ ba mới” trong tương lai. 

Hiện các ngành này chưa bù đắp được những thách thức do các yếu tố kinh tế vĩ mô khác gây ra, do mới chiếm khoảng 11% GDP so với 25% GDP từ bất động sản, nhưng dự kiến đến năm 2027, “bộ ba mới” có khả năng bù đắp được những suy giảm từ các ngành truyền thống, chẳng hạn xây dựng và bất động sản. 

Nâng cao hàm lượng công nghệ đang là chủ đề được nhắc đến nhiều nhất trong các cuộc trò chuyện kinh doanh của những doanh nhân Trung Quốc./.