Tiêu chí chi phối hàng đầu

Quá tải du lịch ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp đến cuộc sống thường nhật của người dân ở các điểm du lịch. Tại không ít điểm du lịch trên thế giới, ảnh hưởng này đã trở nên nghiêm trọng và trầm trọng đến mức độ người dân không còn thân thiện, không muốn hoan nghênh chào đón du khách, thậm chí còn chán ghét và bài xích du khách. 

Tức là sự hài hòa về xã hội đã bị phá vỡ, người dân cảm nhận thấy bị thiệt hại nhiều hơn là được lợi từ du lịch. Bài xích du khách là biểu hiện mới nhất và cũng tai hại nhất của vấn đề quá tải du lịch.

Làm thay đổi căn bản, sâu rộng nhịp sống của người dân ở điểm du lịch và diện mạo truyền thống đặc thù của điểm du lịch, quá tải du lịch còn làm thay đổi môi trường sinh thái ở điểm du lịch, ảnh hưởng trực tiếp đến truyền thống, phong tục văn hóa tại các điểm du lịch. 

Nói cách khác, chất lượng cuộc sống của con người ở các điểm du lịch bị tác động tiêu cực trực tiếp, mạnh mẽ bởi tình trạng quá tải du lịch. Thêm vào đó, quá tải du lịch thường kéo theo hàng loạt vấn đề liên quan đến chuỗi cung ứng du lịch, an ninh và tội phạm.

Tuy nhiên, phát triển du lịch đưa lại lợi nhuận lớn cho quốc gia nói chung, các điểm du lịch nói riêng. Vì vậy, cần giải quyết vấn đề quá tải du lịch, thực chất là tạo dựng sự cân bằng hài hòa giữa phát triển du lịch và hạn chế tác động tiêu cực của phát triển du lịch tới con người, môi trường sinh thái ở các điểm du lịch. 

Cho nên, giải pháp cho vấn đề quá tải du lịch là kiến tạo sự phát triển du lịch bền vững theo đúng những nội hàm đã được thế giới xác định ra cho khái niệm phát triển bền vững nói chung. Để giải quyết vấn đề quá tải du lịch, việc phát triển du lịch bền vững cần phải được tạo dựng và thúc đẩy đồng thời về 3 phương diện là kinh tế, xã hội và môi trường sinh thái.

Trước hết, cần phải nhận thức rằng, ngừng phát triển du lịch hoàn toàn không phải là giải pháp thích hợp và thức thời cho vấn đề quá tải du lịch. Trái lại, tiêu chí chi phối hàng đầu ở đây là phát triển du lịch mạnh mẽ và hiệu quả; tăng trưởng du lịch năng động nhưng không gây ra tình trạng quá tải du lịch, hoặc đồng thời giải quyết được vấn đề quá tải du lịch (bao gồm giải quyết vấn đề, kiểm soát vấn đề và ngăn chặn xuất hiện vấn đề quá tải du lịch). 

Từ đó có thể thấy, có 4 thành tố chính trong việc phát triển du lịch bền vững để giải quyết vấn đề quá tải du lịch là: (i) Biện pháp chính sách quản lý và thúc đẩy phát triển du lịch của các cấp chính quyền; (ii) Sự tham gia của người dân ở các điểm du lịch; (iii) Quảng bá và truyền thông về du lịch; (iv) Ý thức, trách nhiệm, văn hóa ứng xử của du khách.

Vai trò quyết định

Phát triển du lịch bền vững có thể được hiểu theo hướng đơn giản nhất là phát triển du lịch thật sự mạnh mẽ, năng động để đưa lại nguồn lợi lớn như có thể được cho quốc gia và cho các điểm du lịch; nhưng đồng thời phải sao cho người dân hài lòng, được thụ hưởng trực tiếp và nhiều nhất từ thành quả của phát triển du lịch bền vững, cũng như tham gia trực tiếp vào quá trình phát triển du lịch bền vững, đồng thời bảo tồn được những giá trị văn hóa vật thể cũng như phi vật thể và môi trường sinh thái.

Cho nên, để có thể sử dụng việc phát triển du lịch bền vững nhằm giải quyết vấn đề quá tải du lịch, trước tiên chính quyền các cấp phải hành động, phải luôn lưu ý thỏa đáng ngay từ đầu quá trình hoạch định chính sách, chiến lược phát triển du lịch tới vấn đề quá tải du lịch. 

Chính quyền phải kịp thời có những biện pháp chính sách thích hợp, khả thi và hiệu quả để vận hành, quản lý quá trình phát triển du lịch sao cho không để nảy sinh vấn đề quá tải du lịch. Chẳng hạn như chính quyền nhiều nơi hạn chế số lượng du khách tới thăm các điểm du lịch hàng ngày, áp dụng nhiều loại phí khác nhau, không cho phép siêu tàu thuyền chở hàng nghìn du khách cập cảng... 

Hạn chế số lượng du khách, thậm chí áp mức hạn ngạch du khách hàng ngày và áp dụng lệ phí cao giúp chính quyền ở các điểm du lịch vừa hạn chế được số lượng du khách, vừa có thể kiểm soát, quản lý được thực trạng du lịch ở các nơi liên quan.

Trong số những biện pháp chính sách của chính quyền nhằm giải quyết vấn đề quá tải du lịch, có biện pháp siết chặt quy định bắt buộc đối với hành xử của du khách và quy định về trách nhiệm của du khách về bảo vệ môi trường sinh thái. Nội dung này rất được coi trọng trong các chính sách, chiến lược phát triển du lịch bền vững ở các nơi. 

Có thể thấy, biện pháp chính sách của các cấp chính quyền đóng vai trò quyết định nhất đối với việc dùng phát triển du lịch bền vững để giải quyết vấn đề quá tải du lịch. Chỉ khi chính quyền hành động quyết liệt và hiệu quả, người dân ở các điểm du lịch mới tin tưởng, dựa cậy vào chính quyền, từ đó sẵn sàng hợp tác với chính quyền, tham gia cùng chính quyền vào việc giải quyết vấn đề quá tải du lịch. 

Thực tế cho thấy, vấn đề quá tải du lịch chỉ có thể được giải quyết ổn thỏa, lâu bền thông qua phát triển du lịch bền vững khi người dân cũng sẵn sàng chấp nhận trả giá nhất định và tham gia trực tiếp.

Một nội dung quan trọng khác trong việc phát triển du lịch bền vững để giải quyết vấn đề quá tải du lịch là truyền thông. Truyền thông để vận động và thuyết phục người dân chấp nhận, thích ứng hóa với những tác động của phát triển du lịch. Truyền thông để du khách lựa chọn thời điểm du lịch, tránh du lịch quá tải, khai thác giá trị của các điểm du lịch khác trong vùng chứ không chỉ tập trung vào một số điểm du lịch nhất định. 

Truyền thông để gây dựng và tăng cường nhận thức có trách nhiệm, hành xử có trách nhiệm của du khách khi tới các điểm du lịch. Bản thân du khách vừa có thể vừa phải tham gia, đóng góp phần mình vào việc phát triển du lịch bền vững để giải quyết vấn đề quá tải du lịch.

Phát triển du lịch bền vững giúp giải quyết vấn đề du lịch quá tải. Đó là quá trình không hề dễ dàng và lại có thể trở nên rất nhạy cảm, phức tạp trên nhiều phương diện, do đó cần sự kiên định, quyết tâm trong triển khai thực hiện./.